B. İbrahimi Anlatı
İbrahimi anlatıyı soruşturmamız bağlamında ele almaya geçmeden önce diğer dini anlatılar içinde neden sadece İbrahimi anlatının soruşturmamız açısından bu kadar önemli olduğunu açıklamamız gerekmektedir. Bunun sebebini açıklamak için diğer dini anlatılar ile İbrahimi anlatı arasındaki farklara ve benzerliklere olabildiğinde kısa değinmek gerekiyor. ‘Olabildiğince kısa’ diyorum çünkü din kavramı içerdiği literatür bakımından bir ummandır. İmdi İbrahimi anlatıyı diğer dini anlatılarla karşılaştırmaya geçmeden önce diğer bütün dinlerin hepsini bu karşılaştırma için kullanamayacağımız için -çünkü böylesine kapsamlı bir karşılaştırma bizim soruşturmamızı aşan çok daha geniş bir çalışmanın konusu olabilir- bazı özellikleri yüzünden İbrahimi anlatı dışındaki diğer dini anlatıları en iyi şekilde temsil edebileceğini düşündüğüm Hinduizmi bu karşılaştırma için model olarak kullanacağım. Neden Hinduizmin kaynağını İbrahimi anlatıdan alan Musevilik, Hıristiyanlık ve İslam dışındaki diğer antik veya yaşayan dinleri en iyi şekilde temsil edeceğini düşünüyorum? Bir kere Hinduizm hem antik hem de yaşayan bir dindir. Antiktir çünkü Hinduizm, dünyanın en eski dinidir. Başlangıcı belli değildir ve kayıtlı tarihten öncesine kadar uzanır. (Hinduizm, MÖ 1500’lerde Veda’ların yazıya geçirilmesinden çok daha önce de mevcuttu. MÖ 3000 yıllarında Pre-Harappa ve Harappa dönemlerinde İndus uygarlığının dini idi. Bu yıllardan kalma çeşitli Şiva kalıntıları bulunmuştur.) Halen yaşayan bir dindir ki günümüzde yaklaşık 900 milyon inananıyla (mensubuyla) Hıristiyanlık ve İslam’dan sonra en büyük üçüncü dindir. Ayrıca Hinduizm dini tek bir teolojiyi değil birbirleriyle çeşitli biçimlerde farklılaşan pek çok teolojiyi barındırması bakımından neredeyse bir dinler grubunu imlemektedir. Öyle ki Hint Anayasasında Hinduizm; Jainizm, Budizm ve Sihizm’i içeren bir tanım olarak belirtilir. Teolojileri ve felsefeleri tamamen farklılık gösterse de Hindular birlikte dua ederler ve birlikte kutlama yaparlar. “Çeşitlilik içinde birlik” modern Hinduizm’de sıklıkla kullanılan bir kavramdır. Bütün bunlara ek olarak Hinduizm başlangıcından beri; vedik dönem, Upanişad dönemi, Klasik dönem, İslam’ın etkisinde kaldığı dönem ve neo-Hinduizm dönemi olmak üzere tarihte çok değişik biçimlere bürünmüş olması bakımından da oldukça geniş bir literatüre sahiptir. Son olarak birbirinden çok farklı dini anlayışlara sahip Şaivizm, Şaktizm, Vişnaizm ve Smartizm olmak üzere dört mezhebinin olduğunu da söylersek neden İbrahimi anlatı dışındaki diğer dini anlatıları temsil edebilecek bir model olduğunu düşündüğüm daha iyi anlaşılır sanıyorum.
1. İBRAHİMİ ANLATI VE HİNDUİZM
Hindu Dini Metinleri
İbrahimi dinler ile Hindu dini arasındaki karşılaştırmamıza geçmeden önce Hindu dini anlatısının kaynağı olan dini metinler hakkında kısaca bilgi verelim. Hindu kutsal metinleri öncelikle Şruti ve Smriti olarak iki kategoriye ayrılır. Şruti, Sanskritçede “işitilen şey” anlamına gelmektedir. Şruti’nin belli bir yazarı bulunmamakta, kutsal kişilere (Rişiler) iletilen ilahi kayıtlar olduğuna inanılmaktadır. Vedalar[1], Upanişad-lar[2] ve Mahabarata destanının bir bölümü olan Bhagavad Gita, Şruti kategorisi içerisindedir. Smriti ise Sanskritçede “hatırlanan / korunmaya değer şey” anlamına gelmektedir. Dindeki otoriteleri Şruti’den sonra gelir.
Smriti’nin alt kategorileri şunlardır:
- Dharma Şastra (Kurallar, Kanunlar)
- Mahakavyalar (Destanlar, Mahabarata ve Ramayana des-tanlarınını içerir)
- Puranalar (Masallar veya Yazmalar)
- Sutralar (Atasözleri veya Aforizmalar)
- Agamalar (Mantralar, Tantralar ve Yantraları içeren felsefeler)
- Dyasanalar (Vedanta’yı da içeren felsefeler)
Onsekiz Ana Smriti’nin Adları:
- Manu Smriti
- Yajnavalkya Smriti
- Parasara Smriti
- Vishnu Smriti
- Daksha Smriti
- Samvarta Smriti
- Vyasa Smriti
- Harita Smriti
- Satatapa Smriti
- Vasishtha Smriti
- Yama Smriti
- Apastamba Smriti
- Gautama Smriti
- Devala Smriti
- Sankha-Likhita Smriti
- Usana Smriti
- Atri Smriti
- Saunaka Smriti
Bütün bu kutsal metin bolluğuna rağmen Upanişad’lar ve Mahabharata’nın bir parçası olan Bhagavad Gita’lar ile Veda’lar bütün Hindular için asıl kutsal kitaplardır.
[1] Rigveda; Tanrıları övmek ve onlara seslenmek için söylenen ilahilerden oluşur. Rigveda, Vedalar arasında en eski ve en önemli olanıdır. Diğer üç Veda’da, Rigveda’nın içeriğinden birçok alıntı vardır. Sama, kurban ayini sırasında çalınan şarkılardan; Yajurveda, bu kurban ayinleri sırasında okunan şiirlerden; Atharveda, kurban töreni sırasında, yapılan hataların affedilmesi amacıyla edilen duaların yanı sıra düşmanları yok etmek, hastalıklardan uzak kalmak için söylenen ağıt ve yakarışlardan oluşur.
[2] Ben bu çalışmamda Hinduizmin kutsal metinlerinden Hinduizmin gizemli öğretisini inceleyen; Reenkarnasyon, Yoga ve Karma konularıyla ilgili, yazımı yüzyıldan uzun sürmüş 250 yazıyı (Özellikle, karma ve reankarnasyon ilk defa MÖ 800’lü yıllarda Brihadaranyaka Upanişad‘da detaylı bir şekilde açıklanmıştır.) bir araya getiren Upanişad kastının ‘13 vedikli Upanişadlar’ından faydalandım. Çünkü bu metin birçok Veda’yla ilintili hatta iç içe olması (öyle ki yüz sekiz Upanişaddan on tanesi Rigveda’ya; on dokuz tanesi Beyaz Yacurveda’ya; otuz iki tanesi Siyah Yacurveda’ya; on altı tanesi Samaveda’ya; otuz bir tanesi de Atharvaveda’ya aittir) ve Upanişad döneminden sonraki Hinduizmin temelini oluşturması bakımından temsil edici bir değer taşımaktadır. Ayrıca şu ana kadar dilimize çevrilmiş yegâne Hint kutsal metni de budur ne yazık ki. Burada bu zorlu çeviriyi hakkıyla yerine getirerek bu çok önemli metni Türkiyeli aydınla buluşturduğu için Korhan Kaya’ya özellikle şükran duymak gerekir.
