İmdi Yeni Ahit’ten bahsettikten sonra İbrahimi anlatının bu kısmının özetine geçebiliriz. Yeni Ahit’teki ana karakterler İsa, onun havarileri ve anlatıya daha sonra çok ilginç ve gizemli bir şekilde dahil olacak Pavlus’tur.
Burada İsa’nın hikâyesine geçmeden önce, ondan önce her ne kadar Yeni Ahit’te Tanah’ın bölümlerinden İsa’nın geleceğine dair pek çok referans gösterilse de öncelikle Yahudiler’in kabul ettikleri dolayısıyla bir bakıma onun öncülü olan son ‘küçük peygamber’ Malaki’ye ve Kitabı Mukaddes’te Eski Ahit’in sonunda yer alıp ona atfedilen kitabına İsa’nın gelişine dair apokaliptik ifadeler bulmak amacıyla bir göz atalım.
MALAKİ
Malaki kitabı (İbranice: מַלְאָכִי), Tanah’da bulunan Neviim kitabının içindeki Oniki küçük peygamber dizisinin son kitabıdır. Hıristiyan sıralamasında Yeni Ahit’ten önce gelen son kitap, dolayısıyla Eski Ahit’teki son peygamber kitabıdır.
Geleneksel olarak kitap, Malaki isimli peygambere atfedilir. Her ne kadar peygamberin gerçek ismi sıkça Malaki olarak kabul edilse de İbranicede kısaca “Benim (Tanrı’nın) ulağım” demektir ve peygamberin gerçek ismi olmayabilir. Malaki 1:1 ve Malaki 3:1’deki önsözlerde kullanılan Malaki lakapları büyük ihtimalle farklı anlamlar içermektedir; bunlardan ilki peygamberi temsil ederken diğeri ulak anlamı taşımaktadır. Bu nedenle, kitabın yazarının kim olduğuyla ilgili münazara devam etmektedir. Targumlardan biri Malaki kitabının yazarı olarak peygamber Ezra’yı gösterir. Jerome’ye göre yazarın Ezra olarak düşünülmesinin sebebi Ezra’nın peygamberlerle Tapınak arasında aracı olmasıdır. Fakat, bu iddiayı destekleyen tarihi bir kanıt bulunmamaktadır.
Bazı uzmanlar, Zekeriya kitabının 9-14 konuları ile Malaki kitabı arasındaki benzerlikleri göz önüne serer. Zekeriya 9, Zekerya 12 ve Malaki 1’de, “Tanrı’nın aracılar yoluyla bildiri” yaptığı görülür. Çoğu uzman, bu üç kehanetin birbirinden bağımsız ve anonim olduğu görüşünü savunur; bunlardan ilk ikisi ardı ardına Zekeriya kitabının “İkinci Zekeriya” denen bölümüne diğerinin ise bir sonraki kitap olan Malaki kitabına eklendiğini düşünür. Sonuç olarak birçok uzman Malaki kitabının lakabının Malaki olup olmadığı bilinmeyen tek bir yazar tarafından derlendiğini savunur. Küçük peygamberler kitaplarının sayısı, İsrail kabilelerinin atalarını oluşturan Yakup’un oğullarının sayısı ile paralellik göstermektedir.
Malaki kitabı yazarının biyografisi ile ilgili elde mevcut veri bulunmamaktadır fakat yazarın bir Levi olduğu düşünülür. Bu varsayım ilginçtir çünkü Ezra da Tapınak’ta bir rahiptir. Zekeriya ve Hagay kitaplarının Ezra’nın yaşadığı dönemde yazılmış olması belki de Malaki kitabının bu iki kitap ile olan tarzdaki benzerliğini açıklamaktadır. Her ne kadar yazarın Ezra olduğu iddiası tartışmaya açık ise de bunun dışında kuvvetli bir varsayım daha bulunmamaktadır.
1897 Easton İncil Sözlüğü editörlerine göre “Malaki” kişinin gerçek adı olmayıp “Yehova’nın ulağı” anlamına gelen bir kısaltmadır. Bu görüşün sebebi, Malaki 3:1’de geçen “İşte habercimi gönderiyorum…” ifadesinden kaynaklanıyor olabilir. Bazı bilirkişiler kitabın anonim olduğunu, Malaki 1:1’in sonradan eklendiğini düşünür. Catholic Encyclopedia ise imla kanıtlarından yola çıkarak Malaki’nin gerçek isim olduğunu savunur.
Malaki kitabında çok az tarihsel detay bulunmaktadır. Kitabın yazıldığı dönemle ilgili en büyük ipucu, Malaki 1:8‘de Pers dönemi valileri için kullanılan “pehâ” kelimesidir. Bu kelimeden yola çıkarak kitabın sürgün sonrası dönemde yazıldığı anlaşılır çünkü hem pehâ kelimesi Pers dönemine aittir hem de sürgünden önce Yehuda’da vali değil kral bulunmaktadır. Aynı bapta Tapınağın tekrar inşa edilmiş olduğu belirtildiğinden kitap MÖ 515’ten sonra yazılmış olmalıdır. Malaki, MÖ 2. yüzyılın başlarında yazılan Sirah eserinin yazarı tarafından da bilinmektedir. Çoğu uzman, kitabın Hagay ile Zekeriya kitaplarının arasında ve Nehemya Kudüs‘e MÖ 445’te varmadan biraz önce yazıldığını düşünür.
Sonuç olarak, ortak kabule göre Malaki kitabı, dini ve başta rahipler olmak üzere İsrailoğullarının gevşek sosyal tavırları nedeniyle sürgün sonrası Kudüs’te yazılmıştır. Peygamberlerin Ye-huda ve İsrail’in sürgüne gönderilmesinin sebebinin Yehova ile olan antlaşmaya sadık kalmamalarının cezası olarak göstermelerine rağmen, bir süre sonra topraklarına dönenler tekrar dinen yozlaşmaya başlamışlardır.
Malaki 1:2’de İsrail halkı Tanrı’nın kendilerine olan sevgisini sorgulamaktadır. Malaki’nin üzerinde durduğu bu nokta durumun ciddiyetini göstermektedir. Durumun önemi, dinleyicileriyle yüzleşen Malaki’nin diyalektik tarzıyla da öne çıkmaktadır. Malaki, dinleyicilerini Tanrı’ya hak ettiği saygıyı göstermedikleri için suçlamaktadır. Kitapta anlatılan Tanrı’ya olan saygısızlıklardan biri rahipler tarafından O’na sunulan adakların kalitesizliği ve murdarlığıdır. Her ne kadar Yehova “kusursuz” (Levililer 1:3) hayvan ta-lep etse de “hayvanın kabul edilebilir olduğuna karar veren” rahipler nasıl olsa anlaşılmaz diye kör, topal ve hasta hayvanlar kur-ban etmektedirler.
Malaki 2:10’da boşanma konusu ele alınmaktadır. Malaki, boşanma konusuna hem sosyal açıdan (“antlaşmayı bozarak… ihanet ediyor?”) hem de dini açıdan (“Yahuda yabancı ilaha tapınan kızla evlenerek…”) değinmektedir. Ezra kitabının aksine Malaki, kişileri gençliklerinde aldıkları karılarına sadık kalmaları yönünde teşvik etmektedir.
Malaki aynı zamanda, dinleyicilerini Tanrı’nın adaletini sorguladıkları için eleştirmektedir. Onlara, Tanrı’nın adil olduğunu söyleyip, adaleti beklerken O’na sadık kalınmasını öğütlemektedir. Malaki bunun ardından hemen halkın sadık olmadığını dile getirmektedir. Hatta halk, Tanrı’ya hak ettiğini vermemektedir. Rahiplerin kabul edilemez kurbanları gibi halk da payına düşen Tanrı’ya aşar vergisini ödemeyi ihmal etmektedir. Bu yetersizlikler nedeniyle halk tarafından Tanrı’ya hizmet etmenin iyi birşey getirmediği inancı ortaya çıkmıştır.
Malaki, sadık olanların yargı günü geldiğinde ortaya çıkacağını belirtir. Kitap, Musa‘nın öğretileriyle ve “Tanrı’nın büyük günü” gelmeden önce Eliyahu’nun geleceği sözüyle son bulmaktadır: “İşte, RABBİN büyük ve korkunç günü gelmeden önce, ben size peygamber İlya’yı göndereceğim. O da babaların yüreğini oğullara, ve oğulların yüreğini babalarına döndürecektir; ta ki, gelip dünyayı lanetle vurmayayım.”
Malaki kitabına Yeni Ahit’te iki defa göndermede bulunulur. İlkin İncil’de İsa Yahya’nın kendi gelişinin habercisi olduğunu belirtmek için Malaki’nin şu pasajını (Malaki 3:1) alıntılar: “İşte, habercimi gönderiyorum ve önümde yol hazırlayacak; ve aradığınız Rab kendi mabedine ansızın gelecektir; ve özlediğiniz ahit meleği, işte, geliyor, orduların RABBİ diyor.”[1] Malaki’de bu pasajın devamında, gelecek olan ahit meleğinin Levi oğullarını temiz kılacağı, onları altın ve gümüş gibi tasfiye edeceği ve böylece onların da Rabbe eskiden olduğu gibi doğrulukla takdime arz edecekleri söy-lenir. Bunun üzerine Yahuda ve Yeruşalim’in[2] takdimeleri yeniden Rabbe hoş gelecektir. Sonra Rab bizzat onlara ‘yaklaşacağını’ ve büyücüye; zina edene; yalan yere yemin edene; ücretliye, dul kadına, öksüze gaddarlık edene; garibin hakkını yiyene ve ondan korkmayana karşı şahitlik edeceğini söyler. Malaki’den diğer alıntıyı Pavlus Romalılara Mektup’unda Rabbin evladı olmanın ırk bağıyla değil vahye uygun davranmakla ilgili olduğunu kanıtlamak için Malaki’de de yer alan Yakup ve Esav’la ilgili ifadelerden yapar: “Sizi sevdim, RAB diyor. Ve siz: Ne ile bizi sevdin diyorsunuz. Esav Yakubun kardeşi değil mi idi? RABBİN sözü; ve ben Yakubu sevdim; ve Esav’dan nefret ettim, ve onun dağlarını viran ettim, ve onun mirasını çölün çakallarına verdim.” (Malaki 1:2,3)[3]–[4]
[1] Matta 11:10.
[2] Kudüs.
[3] Romalılara Mektup 9:13.
[4] Burada Esav’ın Tanrı tarafından lanetlenmesinin nedeni Rabbin çok önem verdiği ilk kardeşlik hakkını yiyecek karşılığında kardeşi Yakup’a vermesidir; fakat Yakup’un bu hakkı almak için kareşi Esav’ın zor durumundan faydalanması ise her nedense görmezden gelinir.
